100 milyon yıldan fazla bir süredir dünyanın okyanuslarında kilometreler kat eden deniz kaplumbağaları, deniz ve kıyı ekosistemlerinin sağlığı açısından vazgeçilmez ve tamamlayıcı bir role sahip. Ancak son 200 yıl içinde artarak devam eden insan faaliyetleri bu eski denizcilerin yaşama şansını azaltıyor.
Sırt tarafı kırmızımsı kahverengi alt tarafı ise beyazımsı açık sarı renklidir. Bacakları yüzmeye yarayacak şekilde kürek biçimi almıştır dış kenarlarında en fazla 2 tırnak bulunur. Yumurtalarını gece kumsallarda açtıkları çukurlara gömerler. Bir defasında 100 yumurta bırakabilir. Yavrular 2 aylık kuluçka döneminden sonra gece vakti yumurtadan çıkarak denize giderler. Nesli tükenme tehlikesi altında olduğu için koruma altındadır. Akdeniz sahillerine yayılmıştır. En önemli yumurtlama bölgelerinden biri Köyceğiz Dalyan sahilidir.
Deniz kaplumbağaları yaşamlarının büyük bir bölümünü kıtalararası denizlerde geçirir. Erkek bireyler deniz dışına hiç çıkmaz, dişiler ise sadece yumurta bırakmak için kumsallara çıkarlar. Erkek ve dişi deniz kaplumbağaları üreme döneminde, beslenme alanlarından ayrılarak, yuvalama bölgelerine yakın çiftleşme alanlarına gelirler ve çiftleşirler.
Yumurtadan çıkan yavru denize ulaştığında, açık okyanuslara ulaşma coşkusuyla yüzer. Yırtıcılardan kurtulan küçük deniz kaplumbağası artık akıntıların buluştuğu ve yiyecek bulduğu yeni bir hayata başlar. Deniz kaplumbağası, erginliğe ulaştığında kendi yumurtalarını bırakmak için tekrar yumurtadan çıktığı kumsala gelinceye kadar kilometrelerce yüzmeye devam eder.
Deniz kaplumbağalarının ana besin kaynağı deniz çayırları, denizanaları, süngerler, yumuşak mercanlar, yumuşakçalar, yengeçler, mürekkep balıkları ve türlerine göre bazı balıklardır.
Deniz kaplumbağalarının geç ergenliğe ulaşması ve yumurtadan çıkan yavruların karşı karşıya olduğu doğal tehditler göz önünde bulundurulduğunda her 1.000 yumurtadan sadece bir tanesinin yetişkinliğe ulaştığı söylenebilir.
Türleri
Caretta caretta
İribaş Deniz Kaplumbağası, Türkiye ve Akdeniz’de yuvaladığı bilinen iki deniz kaplumbağası türünden biri olan İribaş Deniz Kaplumbağası, dünyanın tropik ve subtropik bölgelerinde yaşar. Tüm dünyada yaklaşık 60.000 dişisinin yuvaladığı tahmin edilmekte olan türün popülasyonu insan kaynaklı nedenlerle tehlike altındadır. Akdeniz’de yaklaşık 2.000 dişinin yuvaladığı tahmin edilmektedir.
Chelonia mydas
Yeşil Deniz Kaplumbağası, Türkiye ve Akdeniz’de yuvalayan diğer tür yeşil deniz kaplumbağasıdır. Yayılış alanları yine tropik ve subtropik bölgelerdir. Deniz kaplumbağaları arasındaki tek otçul türdür ve sağlıklı denizler için önemi büyüktür. Türkiye’de iribaş deniz kaplumbağası kadar bilinmemekle birlikte tür açısından Akdeniz popülasyonunun en önemli yuvalama kumsalları Türkiye’dedir.
Dermochelys coriacea
Deri Sırtlı Deniz Kaplumbağası, Dünyadaki en büyük sürüngenlerden birisidir. Boyu 3 mt’ye yaklaşabilir ve 900 kg ağırlığa ulaşabilir. En derine dalan ve en büyük mesafeleri kat eden kaplumbağa olarak “şampiyon” olarak da adlandırıldığı olur. Kabuğunun yapısı ve üstünün deriyle kaplı olması nedeniyle diğer türlerden ayrılır. Akdeniz’de görülmesine karşın yuva yaptığına dair bir kayıt bulunmamaktadır.
Eretmochelys imbricata
Atmaca Gagalı Deniz Kaplumbağası, Akdeniz’de rastlanan diğer bir tür atmaca gagalı deniz kaplumbağasıdır. Kızıldeniz, Umman, Kuzey Avustralya sahilleri en fazla yuvalamanın görüldüğü yerlerdir. Bununla birlikte Amerika’ya kadar bir yayılım gösterirler. Denizdeki süngerler ve mercanlar üzerinden beslenen bu tür, sağlıklı mercan resifleri için önemlidir. Akdeniz’de yuvalama kaydı bulunmamaktadır.
Lepidochelys kempii
Gündüz Yuvalayan Deniz Kaplumbağası, tüm deniz kaplumbağaları arasında nesli en fazla tehlike altında olan türdür. En önemli yuvalama alanları Meksika Körfezi’nde yer alır. En küçük deniz kaplumbağası türüdür. Arribada adı verilen toplu yuvalamanın görüldüğü türdür. Gündüz yuvalarlar ve yavruları da yuvadan gündüz çıkar. İsmini 1906 yılında ilk numunesini getiren balıkçı Richard M. Kemp isimli bir balıkçıdan almaktadır.
Lepidochelys olivacea
Zeytin Yeşili Deniz Kaplumbağası, adını 1887 de Brezilya’da yaşayan ünlü H.N. Ridley FRS ‘den ve zeytini yeşil renginden almıştır. Pasifik, Atlantik ve Hint okyanuslarında görülür. Kuzeybatı popülasyonunun 1970’lerden bu yana %80 azaldığı düşünülmektedir. Diğer bölgelerde ise stabil sayılabilecek bir popülasyonu olsa da nesli tehlike altındadır. En büyük problemlerin başında trol avcılığı nedeniyle her yıl çok sayıda bireyin yakalanması gösterilebilir.
Natator depressus
Düz Kabuklu Deniz Kaplumbağası, düz kabuğu nedeniyle bu ismi almıştır. Avustralya’nın kuzeyinde ve Papau Yeni Gine arasında mercan resifleri ve deniz çayırlıklarında görülür. Popülasyonu hakkında az bilgi bulunmaktadır.
Kaynaklar:
Dekamer
WWF
